اصطلاح فروپاشی عصبی که به آن فروپاشی روانی نیز گفته می‌شود، برای توصیف علائم پریشانی شدید ذهنی و عاطفی استفاده می‌شود. در این حالت به‌قدری احساسات و ذهن فرد دچار پریشانی شده که عملکرد طبیعی او مختل می‌شود و انجام وظایف روزانه را برای او غیرممکن می‌کند. در این مقاله می‌توانید اطلاعاتی درباره فروپاشی روانی، علائم و روش‌های کنترل آن بیاموزید.
توجه: این مقاله صرفاً برای آگاهی دادن به افراد نگارش شده؛ لذا از نسبت دادن این علائم و نشانه‌ها به خودتان و دیگران پرهیز کرده و در صورت نیاز از روان‌شناس یا روان‌پزشک معتبر (دارای شماره نظام روان‌شناسی یا شماره نظام پزشکی) کمک حرفه‌ای دریافت کنید.
فروپاشی عصبی چیست؟
انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA)، فروپاشی عصبی (Nervous Breakdown) را این‌گونه تعریف می‌کند:
فروپاشی روانی، یک اصطلاح عمومی برای شروع ناگهانی یک بیماری است که باعث ناراحتی شدید شده و در عملکرد فرد اختلال ایجاد می‌کند.
apa.org
اصطلاح فروپاشی روانی یک اصطلاح عامیانه برای توصیف علائمی است که نشان‌دهنده یک وضعیت روانپزشکی هستند. بنابراین فروپاشی روانی برای توصیف دوره‌هایی استفاده می‌شود که فعالیت روزمره فرد به‌دلیل استرس (Stress) شدید مختل می‌شود. فروپاشی عصبی یک اختلال روانی نیست؛ بلکه نشان‌دهنده شروع یک اختلال روانی است.
بیشتر بخوانید: اختلال روانی چیست؟ آشنایی با اختلالات روان‌شناختی
استفاده از این اصطلاح اغلب نشان می‌دهد که یک فرد در مواجهه با مشکلات ناتوان بوده و از روال عادی زندگی خود کناره‌گیری کرده است. این افراد ممکن است معاشرت را متوقف کرده باشند یا نتوانند برنامه‌های روزانهٔ مراقبت از خود، مانند غذا خوردن، بلند شدن از رختخواب یا دوش گرفتن را مدیریت کنند.
نشانه‌های فروپاشی عصبی
از آنجایی که فروپاشی روانی یک اصطلاح مبهم است، ممکن است نشانه‌های مختلفی از افسردگی (Depression) گرفته تا اضطراب (Anxiety) و اسکیزوفرنی (Schizophrenia) را نشان دهد. علائمی که افراد در طی یک فروپاشی تجربه می‌کنند ممکن است از خفیف تا بسیار شدیدتر باشند. برخی از افراد ممکن است افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود را در طول دوره فروپاشی تجربه کنند. برخی از علائم جسمی و روانی فروپاشی روانی عبارت‌اند از:
۱. علائم افسردگی
برخی افراد هنگام تجربه فروپاشی روانی، علائم افسردگی را تجربه می‌کنند که شامل موارد زیر هستند:
- احساس غمگینی یا ناامیدی مداوم
- احساس گناه یا بی‌ارزشی
- انرژی و انگیزه کم
- احساس خستگی
- از دست دادن علاقه به سرگرمی‌ها یا فعالیت‌های سابق
- افکار خودکشی یا خودآزاری
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال افسردگی، علائم و روش‌های درمان
۲. علائم اضطراب
برخی افراد نیز هنگام تجربه فروپاشی روانی، علائم اضطراب و استرس را دارند که عبارت‌اند از:
- احساس در لبه یا بی‌قراری
- تحریک‌پذیری
- سرگیجه
- احساس سوزش و ناراحتی در معده
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال اضطراب، علائم و روش‌های درمان
۳. تغییر در اشتها
اغلب افرادی که فروپاشی روانی را تجربه می‌کنند، با تغییراتی در اشتهای خود مواجهه می‌شوند. آن‌ها برای کنار آمدن با موقعیت‌های استرس‌زا ممکن است دچار پرخوری شوند یا اشتهای خود را از دست بدهند.
۴. تغییر در روند خواب
افرادی که فروپاشی عصبی را تجربه می‌کنند، گزارش می‌دهند که به‌دلیل استرس شدید روند خواب آن‌ها مختل شده و مشکلاتی در به خواب رفتن یا از خواب بیدار شدن، دارند. کیفیت پایین خواب می‌تواند علائم فرد را تشدید کند.
۵. علائم وحشت‌زدگی (Panic Attacks)
برخی از افراد ممکن است در پاسخ به فروپاشی روانی، حملات پانیک را تجربه کنند. علائم این افراد عبارت‌اند از:
- ترس شدید یا احساس عذاب
- مشکل در تنفس
- لرزیدن یا لرزش
- ضربان قلب شدید یا تپش قلب
- تعریق زیاد
۶. علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
برخی از افراد نیز در پاسخ به فروپاشی روانی، علائم استرس پس از سانحه را تجربه می‌کنند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- افکار مزاحم، فلاش‌بک یا کابوس در مورد رویدادهای گذشته
- اجتناب از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که باعث یادآوری خاطرات گذشته می‌شوند
- رفتارهای خود ویرانگر
- نوسانات خلقی شدید
- توهم (Hallucinations)، یعنی شنیدن صداها یا دیدن چیزهایی که محرک بیرونی ندارند
- پارانویا (Paranoia)، مانند باور اینکه کسی فرد را تماشا یا تعقیب می‌کند
- مشکل در تمرکز و حافظه
- تأثیر منفی روی یادگیری
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، علائم و روش‌های درمان
۷. سایر علائم فروپاشی عصبی
سایر علائم فروپاشی روانی عبارت‌اند از:
- کناره‌گیری از خانواده، دوستان و همکاران
- اجتناب از تعاملات اجتماعی
- رعایت بهداشت ضعیف
- بی‌حسی عاطفی
- احساس بیماری جسمی
- منزوی کردن خود در خانه
به چه دلیل افراد دچار فروپاشی روانی می شوند؟
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌تواند در ایجاد شکست عصبی نقش داشته باشد. شرایط سلامت روان فرد و استرس‌های زندگی از جمله دلایل ایجاد فروپاشی روانی هستند. گاهی استرس به‌قدری مزمن است و در طول زمان افزایش می‌باید که فرد نمی‌تواند به‌سادگی با آن کنار بیاید. عوامل دیگری که می‌توانند در فروپاشی عصبی نقش داشته باشند، عبارت‌اند از:
- مورد سوءاستفاده قرار گرفتن
- مشکلات یا فشارهای تحصیلی
- تغییرات اساسی زندگی
- کمبود خواب
- مرگ یکی از عزیزان
- طلاق
- مشکلات مالی
- استرس ناشی از کار
- از دست دادن شغل یا فرسودگی شغلی
- تجربه کردن یک تروما (Trauma)، مانند زلزله، سیل و جنگ
در حالی که برخی از افراد قادر هستند با استرس ناشی از اتفاقات به‌خوبی مبارزه کنند، برخی دیگر ممکن است در مواجهه با استرس شدید، ناتوان و کمتر انعطاف‌پذیر باشند. مراقبت نکردن از خود، حمایت اجتماعی کم، روابط بین‌فردی ضعیف، مکانیسم‌های دفاعی ناسالم و بیماری روانی درمان‌نشده، همگی ممکن است در شروع شکست روانی مؤثر باشند.
درمان فروپاشی عصبی
استفاده از اصطلاح فروپاشی عصبی که در پزشکی مدرن حذف شده است، بازمانده از زمانی است که اطلاعات کمی در مورد اختلالات روانی وجود داشت. بنابراین درمان ویژه‌ای برای فروپاشی روانی وجود ندارد و در اغلب موارد باید علت اصلی ایجاد شکست روانی مشخص شود تا بتوان درمان مناسبی برای آن ارائه داد.
همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره شد، در بیشتر موارد، فروپاشی روانی نشان‌دهنده شروع یک اختلال دیگر است. افراد به این دلیل، در پی درمان فروپاشی عصبی هستند که علائم شدیدی را تجربه می‌کنند و نیاز به مداخله فوری دارند. پس از مراجعه به متخصص سلامت روان و تشخیص علت اصلی مشکل فرد، متخصص گزینه‌های درمانی مختلفی را به بیمار ارائه می‌کند. این گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
۱. روان‌درمانی (Psychotherapy)
متخصص سلامت روان ممکن است برای درمان علائم فروپاشی روانی، روان‌درمانی را به فرد توصیه کند. یکی از انواع رایج روان‌درمانی که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد، درمان شناختی-رفتاری (CBT) است. این درمان شامل شناسایی الگوهای فکری مشکل‌ساز و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای در برابر چالش‌های مختلف است. CBT در درمان اضطراب، افسردگی و سایر شرایط جدی سلامت روان مؤثر است.
همچنین، در موارد شدید، روان‌پزشک ممکن است بستری شدن در بیمارستان را برای تثبیت فوری وضعیت فرد توصیه کند.
بیشتر بخوانید: معرفی رشته روانپزشکی
۲. دارودرمانی (Drug Therapy)
علاوه بر روان‌درمانی، روان‌پزشک ممکن است از دارو برای مدیریت علائم برای درمان علائم فروپاشی عصبی استفاده کند. داروهای مناسب برای مدیریت فروپاشی روانی شامل داروهای ضدافسردگی (Antidepressant) یا داروهای ضداضطراب (Anti-Anxiety) هستند.
۳. توصیه به تغییر سبک زندگی
اگر احساس خستگی می‌کنید و در آستانه فروپاشی عصبی هستید، می‌توانید از این استراتژی‌ها برای مدیریت علائم خود استفاده کنید:
- از مصرف کافئین و الکل بپرهیزید.
- به‌طور منظم ورزش کنید.
- یک رژیم غذایی سالم و متعادل با مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین بدون چربی، آجیل و حبوبات داشته باشید.
- برای خواب خود یک روتین در نظر گرفته و یک ساعت قبل از خواب تمام وسایل الکترونیکی مانند موبایل را خاموش کنید.
- از تکنیک‌های کاهش استرس مانند ماساژدرمانی، یوگا و تمرینات تنفسی برای آرام‌سازی خود استفاده کنید.
جمع‌بندی
اگر علائم فروپاشی روانی را تجربه می‌کنید، بهتر است در قدم اول با روان‌پزشک صحبت کنید. متخصص اعصاب و روان (روان‌پزشک) بر اساس معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی می‌تواند علت اصلی این عارضه را درک کند. پس از تشخیص علت اصلی فروپاشی روانی، روان‌پزشک یک برنامه درمانی جامع برای شما تجویز خواهد کرد.
علاوه بر این، برای کنترل فروپاشی عصبی می‌توانید از تکنیک‌های مدیریت استرس استفاده کنید، استراحت کافی داشته باشید و خوراکی‌های سالم و مغذی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. خودتان را به‌دلیل ناتوان بودن در برابر استرس، سرزنش نکنید و تلاش کنید راهی برای مقابله با آن پیدا کنید.
سوالات متداول
فروپاشی عصبی چقدر طول می‌کشد؟
فروپاشی روانی می‌تواند از چند ساعت تا چند هفته طول بکشد. اگر احساس می‌کنید در مدیریت علائم خود ناتوان هستید، توصیه می‌کنیم به یک روان‌پزشک مراجعه کنید.
آیا فروپاشی روانی خطرناک است؟
فروپاشی عصبی یک تشخیص پزشکی نیست؛ اما یک بحران سلامت روانی یا عاطفی محسوب می‌شود. احساس استرس، اضطراب و افسردگی می‌توانند عملکرد روزانه فرد را مختل کنند؛ بنابراین لازم است برای مدیریت علائم این عارضه به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
