phatima

سلامت روان (Mental Health) چیست؟ ۶ روش بهبود بهداشت روانی

سلامت روان یا بهداشت روانی اصطلاحی است که برای توصیف بهزیستی عاطفی، روانی و اجتماعی استفاده می‌شود. کیفیت بهداشت روانی افراد اغلب با میزان سازگاری آن‌‌ها با استرس‌های روزمره سنجیده می‌شود. بهداشت روانی به افراد اجازه می‌دهد تا از توانایی‌های خود استفاده کنند، تصمیم بگیرند و نقش فعالی در جامعه خود ایفا کنند.

اغلب افراد بهداشت روان ضعیف را با ابتلا به یک اختلال روانی اشتباه می‌گیرند؛ اما سلامت روان پایین لزوماً به معنی مبتلا بودن به اختلالات روانی نیست. در این مقاله می‌توانید با تاریخچهٔ بهداشت روان و روش‌های حفظ و ارتقای آن آشنا شوید.

بیشتر بخوانید: اختلال روانی چیست؟ آشنایی با اختلالات روان‌شناختی

تعریف سلامت روان

انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA)، سلامت روان (Mental Health) را این‌گونه تعریف می‌کند:

سلامت روان حالتی از ذهن است که با بهزیستی عاطفی، سازگاری رفتاری خوب، آزادی نسبی از اضطراب و علائم ناتوان‌کننده، ظرفیت برقراری روابط سازنده و مقابله با خواسته‌ها و استرس‌های معمولی زندگی مشخص می‌شود.

apa.org

تاریخچهٔ اصطلاح سلامت روان

در قرن ۱۹ و ۲۰ اغلب از اصطلاح بهداشت روان (Mental Hygiene) برای اشاره به تأثیر فرآیندهای ذهنی بر سلامت کلی استفاده می‌شد. سلامت روان در سال ۱۹۴۶ در خلال کنفرانس بین‌المللی سلامت به‌عنوان یک حوزهٔ مطالعاتی جدید مطرح شد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز در این کنفرانس تأسیس شد. اساسنامه سازمان جهانی بهداشت بیان می‌کند که بهزیستی ذهنی بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت کلی است.

در سال ۱۹۰۸ یک جنبش بهداشت روانی در ایالات متحده شکل گرفت. هدف این جنبش حمایت از افرادی بود که بیمار روانی تلقی می‌شدند. در طول تاریخ، افراد مبتلا به بیماری‌های روانی اغلب مورد آزار و اذیت و بی‌توجهی قرار می‌گرفتند.

اگرچه امروزه نیز ممکن است به شیوهٔ درستی با بیماران روانی برخورد نشود؛ اما افراد بیشتری به اهمیت دریافت حفظ سلامت روان خود پی برده‌اند. علاوه بر این، تحقیقات نشان داده‌اند که بهداشت روان مثبت با بهبود کیفیت زندگی، از جمله بهره‌وری بالاتر، ارتباطات اجتماعی مؤثرتر، پیشرفت تحصیلی مطلوب‌تر و بهبود روابط بین‌فردی در ارتباط است.

چه عواملی روی بهداشت روانی تأثیر می‌گذارند؟

سلامت روان نه تنها به رفاه عاطفی بلکه به نحوهٔ تفکر و رفتار افراد نیز اشاره دارد. عواملی که بر بهداشت روانی تأثیر می‌گذارد، عبارت‌اند از:

۱. رضایت از زندگی (Life Satisfaction)

توانایی فرد برای لذت بردن از زندگی اغلب به‌عنوان شاخص سلامت و تندرستی روانی استفاده می‌شود. رضایت از زندگی مانند یک دماسنج میزان لذت بردن فرد از جنبه‌های مختلف زندگی‌اش را تعیین می‌کند. عواملی که نقش مهمی در رضایت از زندگی دارند، عبارت‌اند از فقدان احساس بیماری، روابط خوب، احساس تعلق، فعال بودن در کار، داشتن اوقات فراغت، احساس موفقیت و غرور، ادراک مثبت از خود، احساس استقلال و امید.[1]

۲. تاب‌آوری (Resilience)

توانایی تحمل ناملایمات به‌عنوان انعطاف‌پذیری یا تاب‌آوری شناخته می‌شود.[2] افراد با تاب‌آوری بالا دیدگاه مثبتی نسبت به توانایی‌های خود برای مقابله با چالش‌ها و مشکلات دارند. آن‌ها در صورت نیاز برای رفع مشکلات خود به دنبال کمک و حمایت اجتماعی نیز هستند. این افراد نه‌تنها قادر هستند با استرس کنار بیایند؛ بلکه در مواجهه با آن پیشرفت کرده و به توسعه فردی دست پیدا می‌کنند.

۳. حمایت کردن (Support)

حمایت اجتماعی برای افزایش سلامت روان مهم است. تحقیقات نشان می‌دهند که تنهایی با افزایش مشکلات جسمی و روانی، از جمله بیماری‌های قلب و عروق (Cardiovascular Disease)، افسردگی (Depression)، سوء‌مصرف مواد مخدر و الکل، مشکلات حافظه (Memory Problems) و تغییر عملکرد مغز ارتباط دارد.[3]

کاهش حمایت اجتماعی ناشی از تغییرات زندگی، مانند رفتن به دانشگاه، مواجهه با ناملایمات اجتماعی، تغییر شغل یا طلاق می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت روان داشته باشد. همچنین، تحقیقات نشان می‌دهند که تعداد ارتباطات مهم نیست؛ بلکه کیفیت این روابط حائزاهمیت است.[4]

بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال افسردگی، علائم و روش‌های درمان

۴. انعطاف‌پذیری (Flexibility)

داشتن انتظار زیاد از خود و دیگران می‌تواند منجر به استرس بیشتری شود؛ بنابراین انعطاف‌پذیری عاطفی به‌اندازهٔ انعطاف‌پذیری شناختی مهم است. همچنین، تحقیقات نشان می‌دهند که افزایش انعطاف‌پذیری با تعادل بهتر زندگی و بهبود تاب‌آوری مرتبط است.[5] افراد سالم از نظر روانی طیف وسیعی از احساسات را تجربه می‌کنند و به خود اجازه می‌دهند این احساسات را ابراز کنند.

چالش‌های سلامت روان

اتحاد ملی بیماری‌های روانی (NAMI) بیان می‌کند که تقریباً از هر پنج بزرگ‌سال ایالات متحده، یک نفر سالیانه یک مشکل سلامت روان را تجربه می‌کند.[6] عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند بهداشت روان انسان را با چالش روبه‌رو کنند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

۱. تبعیض (Discrimination)

رفتار ناعادلانه و تبعیض‌آمیز اغلب به‌دلیل ویژگی‌های شخصی مانند سن، نژاد، قومیت، ناتوانی، گرایش جنسی یا هویت جنسی به وجود می‌آید. رفتارهای تبعیض‌آمیز با افزایش اضطراب (Anxiety) و افسردگی مرتبط هستند.[7]

بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال اضطراب، علائم و روش‌های درمان

۲. تجربه کردن تروما

تروما (شوک واردشده از یک حادثه) با اضطراب، افسردگی، احساس ناامیدی، تغییرات خلقی مانند افزایش عصبانیت و تحریک‌پذیری) و همچنین اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) ارتباط دارد.[8]

بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال استرس پس از سانحه، علائم و روش‌های درمان

۳. داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به اختلالات روانی

تحقیقات نشان می‌دهد که اختلالات روانی‌ای مانند اختلال کمبود توجه-بیش فعالی (ADHD)، اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)، اختلال افسردگی اساسی (MDD) و اسکیزوفرنی (Schizophrenia) از یک نسل به نسل دیگر منتقل می‌شوند.[9] عوامل ژنتیکی می‌توانند نرخ ابتلا به این اختلالات را افزایش دهند.

۴. درآمد پایین

بالا بودن شاخص فلاکت و درآمد پایین با افزایش سطح استرس، اضطراب و افسردگی ارتباط دارد.[10] علاوه بر این، درآمد پایین می‌تواند مانعی برای دسترسی افراد به خدمات بهداشت روان مانند مشاوره با متخصصان سلامت روان شود.

۵. ابتلا به بیماری

ابتلا به بیماری‌های مختلف، به‌ویژه بیماری‌های مزمن می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی‌های روانی مانند افسردگی شود.[11]

۶. دسترسی نداشتن به خدمات بهداشتی

دسترسی به خدمات بهداشتی با تضمین سلامت جسمی و روانی افراد جامعه ارتباط دارد. با این حال، زمانی که افراد نتوانند به مراقبت‌های بهداشتی مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند، ممکن است سلامت جسمی و روانی آن‌ها آسیب ببیند.[12]

۷. عزت‌نفس پایین

عزت‌نفس پایین اغلب به این معنی است که افراد خودشان را لایق شاد بودن یا داشتن روابط مثبت نمی‌دانند. افراد با عزت‌نفس پایین بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به افسردگی، اضطراب و اختلال مصرف مواد هستند.[13]

۸. مهارت‌های اجتماعی ضعیف

مهارت‌های اجتماعی ضعیف یا پایین با احساس تنهایی و افزایش سطح استرس و پایین آمدن سطح سلامت جسمانی مرتبط است.[14]

۹. ناعدالتی اجتماعی

دسترسی نداشتن به حقوق و خدمات شهروندی به‌دلیل ویژگی‌های شخصی مانند سن، جنسیت، مذهب، قومیت، نژاد و ناتوانی‌های جسمی می‌تواند سلامت روان را تحت‌تأثیر قرار داده و خطر ابتلا به افسردگی را افزایش دهد.[15]

۱۰. مصرف موادمخدر

مصرف موادمخدر می‌تواند منجر به افزایش ابتلا به اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی (Insomnia) شود.[16]

تأثیر سلامت روان

وضعیت سلامت روان افراد تأثیر زیاد در کیفیت زندگی آن‌ها دارد. مراقبت از سلامت روان به افراد این امکان را می‌دهد که به جامعه خود کمک کنند، با استرس کنار بیایید، روابط باکیفیتی داشته باشند و سلامت جسمانی خود را حفظ کنند. همچنین، بهداشت روان می‌تواند به افراد کمک کند تا در تمام جنبه‌های مختلف زندگی، پتانسیل و استعداد خود را شکوفا کنند.

همان‌طور که اشاره شد بهبود سلامت روان با بهبود سلامت جسمانی نیز مرتبط است. تحقیقات نشان داده‌اند که بهداشت روان بالا می‌تواند خطر حملات قلبی و سکته را نیز کاهش دهد.[17] از سوی دیگر، سلامت روان پایین می‌تواند منجر به افزایش استرس، مشکلات خواب (Sleep Problems)، سیگار کشیدن و مصرف مواد، احساس فشار، مشکل در حفظ روابط و عزت‌نفس پایین شود.

چگونه از نظر روانی سالم بمانیم؟

برخی از روش‌های حفظ و ارتقای سلامت روان، عبارت‌اند از:

۱. فعالیت بدنی و ورزش

ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند استرس را کاهش داده و علائم اختلالات اضطرابی و افسردگی را بهبود بخشد. همچنین، ورزش می‌تواند سطح هورمون‌های استرس‌ در بدن را کاهش داده و افزایش سطح اندورفین باعث تنظیم خلق‌وخو و احساس خوب بودن، می‌شود. علاوه بر این، لازم نیست که برای حفظ بهداشت روانی تمرینات سخت و دشوار انجام دهید. ۲۰ دقیقه پیاده‌روی در طول روز می‌تواند به کاهش استرس و آرامش ذهن شما کمک کند.

۲. خواب کافی

نداشتن خواب کافی می‌تواند سلامت روان را تحت تاثیر قرار داده و باعث ناراحتی روانی شود. متخصصان حداقل هفت ساعت خواب شبانه را برای حفظ سلامت جسم و روان توصیه می‌کنند.[18] سعی کنید برای خواب خود یک روتین مشخص داشته باشید و هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و در ساعت مشخصی نیز از خواب بیدار شوید. همچنین، بهتر است برای جلوگیری از بی‌خوابی، یک ساعت قبل از خواب از تلفن هوشمند و شبکه‌های اجتماعی استفاده نکنید.

۳. کمک به دیگران

مطالعات نشان داده‌اند که کمک کردن به دیگران که نوعی تعامل اجتماعی محسوب می‌شود، می‌تواند به کاهش استرس و افزایش طول عمر کمک کند.[19]

۴. آشنایی با مهارت‌های مقابله‌ای (Coping Skills)

آشنایی با مهارت‌های مقابله‌ای سالم برای مدیریت استرس می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود سلامت روان داشته باشد. برخی از این مکانیسم‌ها عبارت‌اند از:[20]

  • دریافت حمایت عاطفی از عزیزان
  • شوخ‌طبعی
  • اقدام برای بهبود وضعیت زندگی

۵. برقراری تعاملات اجتماعی

تعامل اجتماعی می‌تواند سطح استرس ما را کاهش دهد، علائم افسردگی را بهبود بخشد و حتی به سلامت جسمی ما کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهند که ارتباط اجتماعی تأثیرات مثبتی بر بهبود وضعیت‌هایی مانند سرطان (Cancer)، مدیریت وزن، دیابت (Diabetes) و بیماری‌های قلبی-عروقی دارد.[21]

۶. چشم‌انداز مثبت داشته باشید

امید و مثبت‌اندیشی در زندگی روزمره فواید بسیاری برای سلامتی دارد. در یک پژوهش اثبات شد که شرکت‌کنندگان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD) که جایگزین کردن افکار پیامدهای منفی با افکار مثبت را تمرین می‌کردند، در طول زمان نسبت به شرکت‌کنندگانی که نتایج مثبت را تصور نمی‌کردند، نگرانی کمتری داشتند.[22]

جمع‌بندی

عوامل متعددی وجود دارد که می‌توانند بر سلامت روان و بهزیستی تأثیر بگذارد. علاوه بر عوامل شخصی، شرایط اجتماعی، شرایط مالی و محیط زندگی نیز می‌توانند بهداشت روان را تحت‌تأثیر قرار دهند. در صورتی که احساس می‌کنید سلامت روان شما تضعیف شده، پیشنهاد می‌کنم با متخصص سلامت روان (روان‌پزشک یا روان‌شناس) صحبت کنید.

سوالات متداول

منظور از سلامت روان چیست؟

سلامت روان به شرایطی گفته می‌شود که رفاه عاطفی، روانی و اجتماعی افراد تأمین شود. بهداشت روان می‌تواند بر نحوه تفکر، احساس و عمل ما تأثیر گذاشته و به چگونگی مدیریت استرس، ارتباط با دیگران و انتخاب‌های سالم کمک کند.

چگونه از سلامت روان خود محافظت کنیم؟

برای محافظت از بهداشت روان می‌توانید این نکات را در نظر داشته باشید:
۱. ورزش منظم
۲. مصرف غذاهای سالم
۳. خواب کافی
۴. داشتن نگرش مثبت به زندگی
۵. برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی با دیگران
۶. هدف‌گذاری و تلاش برای رسیدن به آن

منابع

  1. ?Measuring quality of life in mental health: Are we asking the right questions ↩︎
  2. In the search for integrative biomarker of resilience to psychological stress ↩︎
  3. Health risks associated with social isolation in general and in young, middle and old age ↩︎
  4. Social Relationships and Health: A Flashpoint for Health Policy ↩︎
  5. Psychological flexibility as a fundamental aspect of health ↩︎
  6. Mental Health By the Numbers ↩︎
  7. The impact of discrimination ↩︎
  8. Trauma and Public Mental Health: A Focused Review ↩︎
  9. Common Genetic Factors Found in 5 Mental Disorders ↩︎
  10. Income inequality and depression ↩︎
  11. Chronic Illness and Mental Health: Recognizing and Treating Depression ↩︎
  12. Barriers to healthcare access among U.S. adults with mental health challenges ↩︎
  13. Why Self-Esteem Is Important for Mental Health ↩︎
  14. Indirect Effects of Social Skills on Health Through Stress and Loneliness ↩︎
  15. Uncovering the hidden impacts of inequality on mental health ↩︎
  16. Substance use consequences, mental health problems, and readiness to change among Veterans seeking substance use treatment ↩︎
  17. Heart Disease and Mental Health Disorders ↩︎
  18. Effect of Inadequate Sleep on Frequent Mental Distress ↩︎
  19. Giving to Others and the Association Between Stress and Mortality ↩︎
  20. Coping strategies and mental health outcomes of conflict-affected persons ↩︎
  21. Using the Power of Social Interactions and the Deep Desire for Connectedness to Empower Health and Wellness ↩︎
  22. The power of positive thinking: Pathological worry is reduced by thought replacement in Generalized Anxiety Disorder ↩︎

بیشتر بخوانید

نظرات شما

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *