رشته روانپزشکی یکی از گرایش‌های پزشکی در مقطع تخصص به بالا است و روی سنجش، تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات روانی، عاطفی و رفتاری تمرکز دارد. روانپزشک (Psychiatrist) دکتری است که در زمینه سلامت روان (Mental Health) فعالیت کرده و صلاحیت بررسی جنبه‌های جسمی و روانی فرد را دارد.
در این مقاله می‌توانید مطالبی درباره رشته روانپزشکی، نحوه ورود به این رشته، تفاوت آن با روانشناسی و بازار کار آن مطالعه کنید.
دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی، رشته روانپزشکی (Psychiatry) را این‌گونه تعریف می‌کند:
روان‌پزشكی رشته‌ای از علوم پزشکی است؛ كه به آموزش، پژوهش، مشاوره، پيشگيری، تشخيص، درمان جامع، و توان‌بخشی اختلال‌ها و مشكلات روانی، در هر دو جنس و در تمام سنين مي‌پردازد. رشته روانپزشکی با علوم اعصاب، روانشناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و جنبه‌های فرهنگی، معنوی و همه‌گيری‌شناسی ارتباط دارد.
«دبیرخانه شورای آموزش پزشکی»
چطور وارد رشته روانپزشکی شویم؟
پیش از وارد شدن به رشته روانپزشکی باید در کنکور رشته تجربی شرکت کرده و در رشته پزشکی قبول شوید. پس از وارد شدن به رشته پزشکی می‌بایست مراحل مختلف رشته پزشکی را طی کنید تا صلاحیت وارد شدن به رشته‌های تخصص از جمله تخصص روانپزشکی را کسب کنید.
بیشتر بخوانید: معرفی رشته پزشکی
آزمون دستیاری؛ راه ورود به رشته روانپزشکی
پزشکان عمومی که ۲ سال طرح خود را گذرانده‌اند و دانشجویان برتر آزمون‌های علوم پایه و پره‌انترنی می‌توانند در آزمون دستیاری (تخصص) شرکت کنند. آزمون دستیاری پزشکی شامل ۲۰۰ سوال چهار گزینه‌ای و سه امتیازی است. داوطلب می‌بایست حداقل ۱۵۰ نمره از ۶۰۰ نمره کل را کسب کند تا مجاز به انتخاب رشته شود. این آزمون به پنج گروه درسی تقسیم شده و عبارت‌اند از:
| گروه درسی ۱ | جراحی عمومی، زنان و زایمان |
| گروه درسی ۲ | داخلی، قلب |
| گروه درسی ۳ | کودکان، عفونی |
| گروه درسی ۴ | چشم، رادیولوژی، گوش‌وحلق‌وبینی، ارتوپدی، آمار، اورولوژی و اپیدمیولوژی |
| گروه درسی ۵ | نورولوژی، روانپزشکی، پوست، فارماکولوژی، آسیب‌شناسی و اخلاق پزشکی |
هر یک از این گروه‌های درسی برای رشته‌های مختلف یک ضریب دارد؛ که می‌توانید ضرایب را در جدول زیر مشاهده کنید.
| رشته‌های تخصص پزشکی | گروه یک | گروه دو | گروه سه | گروه چهار | گروه پنج |
| رشته‌های داخلی، نفرولوژی، بیماری‌های قلب‌وعروق، پوست، طب کار، پزشکی قانونی، طب سالمندان، پزشک خانواده، آسیب‌شناسی، طب فیزیکی و توان‌بخشی | ۲ | ۴ | ۲ | ۲ | ۲ |
| رشته‌های جراحی عمومی، جراحی قلب‌وعروق، جراحی کودکان، جراحی قفسه صدری، زنان و زایمان، جراحی کلیه و مجاری ادراری تناسلی، گوش و گلو و بینی و جراحی سر و گردن، چشم‌پزشکی | ۴ | ۲ | ۲ | ۲ | ۲ |
| رشته‌های کودکان، بیماری‌های عفونی، پزشکی اجتماعی | ۲ | ۳ | ۴ | ۲ | ۲ |
| رشته‌های طب اورژانس، بیهوشی، جراحی مغز و اعصاب، ارتوپدی، پزشکی ورزشی، رادیوآنکولوژی، پزشکی هسته‌ای، رادیولوژی، طب هوا و فضا | ۲ | ۳ | ۲ | ۲ | ۲ |
| رشته‌های روانپزشکی، بیماری‌های مغز و اعصاب | ۲ | ۳ | ۲ | ۲ | ۳ |
۱. شرایط خاص برای ورود به رشته روانپزشکی
دانشجویانی که در آزمون کتبی دستیاری رشته روانپزشکی و رشته زنان و زایمان پذیرفته می‌شوند، می‌بایست در مصاحبه تخصصی این دو رشته نیز شرکت کنند. این مصاحبه برای سنجش وضعیت عمومی فرد و نداشتن نقص عضو حرفه‌ای انجام می‌شود.
تحصیلات تکمیلی در رشته روان پزشکی
بعد از قبول شدن در آزمون دستیاری و گذراندن مصاحبه، دانشجوی رشته روانپزشکی باید 4 سال دوره رزیدنتی (تخصص) را بگذراند. سال اول آموزش در بیمارستان و در تعامل با بیمارانی که از اختلال روانی رنج می‌برند، طی می‌شود. در سه سال آینده روانپزشک فرآیند تشخیص، درمان و پیشگیری را در حوزه سلامت روان می‌آموزد. روانپزشکان در این مدت انواع مختلف روان‌درمانی، استفاده از داروهای روانپزشکی و سایر روش‌های درمان را در بیمارستان‌های تخصصی تجربه می‌کنند.
| دوره دستیاری (رزیدنتی) | بخش‌ها (واحدها) | محتوای آموزشی | مدت زمان آموزش |
| سال اول | بخش روانپزشکی درمانگاه اعتیاد EDO دانشکده-گروه | روانپزشکی بزرگ‌سالان روانپزشکی اعتیاد آموزش‌های عمومی | ۹ ماه ۲ ماه ۱ ماه |
| سال دوم | بخش نورولوژی بخش روانپزشکی کودک و نوجوان نظام سلامت بخش فوریت‌ها | بیماری‌های مغز و اعصاب روانپزشکی کودک و نوجوان روانپزشکی جامعه‌نگر روانپزشکی فوریت‌ها | ۳ ماه ۳ ماه ۳ ماه ۳ ماه |
| سال سوم | بخش سرپایی بخش و کلینیک‌های روانپزشکی بخش انتخابی بخش رادیولوژی | روان‌سنجی و روان‌درمانی روانپزشکی بزرگ‌سال موضوع انتخابی-پژوهش تصویرنگاری مغز | ۶ ماه ۳ ماه ۳ ماه ۱ ماه |
| سال چهارم | بیمارستان‌های عمومی مرکز پزشکی قانونی بخش و درمانگاه روانپزشکی سالمندی بخش و درمانگاه روانپزشکی بزرگ‌سالی بخش و درمانگاه روانپزشکی سرپایی | مشاوره-رابط روانپزشکی قانونی روانپزشکی سالمندی روانپزشکی بزرگ‌سالی مشاوره و انواع روان‌درمانی | ۳ ماه ۱ ماه ۲ ماه ۳ ماه ۳ ماه |
اکثر روانپزشکان بعد از تکمیل دوره تخصص باید برای کسب گواهینامه در آزمون کتبی و شفاهی انجمن روانپزشکی و عصب‌شناسی آمریکا نیز شرکت کنند. بعضی از روانپزشکان نیز بعد از اتمام دوره تخصص یک دوره فلوشیپ ۲ ساله نیز طی می‌کنند. دوره‌های فلوشیپ عبارت‌اند از:
- روانپزشکی کودک و نوجوان
- روانپزشکی سالمندان
- روانپزشکی قانونی
- روانپزشکی اعتیاد
- مسکن
- روان تنی
- خواب
بعضی از روانپزشکان نیز در حیطه روان‌کاوی یا پژوهش‌های رشته روانپزشکی آموزش می‌بینند.
۱. توانمندی‌ها و مهارت‌های روانپزشکان پس از اتمام تحصیل در رشته روانپزشکی
روانپزشکان پس از تحصیلات تکمیلی می‌بایست در زمینه‌های تشخیص، درمان، پژوهش و پروسیجرال مهارت‌های کافی و لازم را داشته باشند. این توانمندی‌ها و مهارت‌ها عبارت‌اند از:
- برقراری ارتباط مناسب با مراجعین، مصاحبه روانپزشکی و گرفتن شرح حال
- معاينه وضعيت روانی مراجع
- معاينهٔ دستگاه‌های بدن با تأكيد بر دستگاه عصبی (Nervous System)
- توانایی استفاده از آزمون‌های روان‌شناختی و مهارت‌های روان سنجی
- تفسير نتايج ارزیابی‌های بالینی، روان‌شناختی، پاراکلینیک و صورت‌بندی آن‌ها
- اداره بيمار
- دارودرمانی (Drug Therapy)
- تسلط بر انواع روان‌درمانی (Psychotherapy)
- شوک‌درمانی (Shock Therapy)
- رعايت اصول حرفه‌ای در برخورد با بيماران، خانواده و ساير اعضای تيم سلامت روان
- توانایی انجام معاینات بالینی از جمله درمان با ضربهٔ الکتریکی تشنج‌آور (ECT)، الکتروانسفالوگرام (EEG)، احیای قلبی-ریوی (احیای قلبی ریوی) و فارماکو آنالیز (Pharmaceutical Analysis)
بیشتر بخوانید: بررسی دستگاه عصبی
۲. وظایف حرفه‌ای دانش‌آموختگان رشته روانپزشکی
وظايف حرفه‌ای دانش‌آموختگان رشته روانپزشکی در سمت‌ها و نقش‌های مختلف به شرح زير است:
الف) وظایف روانپزشک در نقش ارائه‌دهنده خدمات سلامت روان (پیشگیری، درمان و توان‌بخشی)
- ارزيابی روان‌شناختی بيماران
- ارزيابی بالینی مراجعین
- ارزيابی پاراكلينيکی
- تشخيص اختلالات روانپزشکی
- تسلط به درمان زيست‌شناختی و انواع روان‌درمانی
- انجام اقدامات لازم برای توان‌بخشی بيماران
- ارائه انواع خدمات پيشگيری
ب) وظایف دانش‌آموختگان رشته روانپزشکی در نقش مشاور
- ارائه مشاوره به سایر تخصص‌های بالینی
- ارائه مشاوره به بیماران خاص
- ارائه مشاوره به افراد و خانواده‌ها
بیشتر بخوانید: معرفی رشته مشاوره
پ) وظایف روانپزشک در نقش‌های آموزشی
- ارائه آموزش‌های مربوط به بهداشت روان در سطوح مختلف جامعه (فرد، خانواده، سازمان‌ها)
- ارائه آموزش‌های سلامت روان به دانشجویان رشته‌های مختلف
ت) وظایف دانش‌آموختگان رشته روانپزشکی در نقش‌های پژوهشی
- طراحی و اجرای طرح‌های پژوهشی به‌ويژه طرح‌های سلامت روان
- تحليل داده‌ها
- تدوين و نشر متون آموزشی عمومی و تخصصی
- تدوين مقالات آموزشی و پژوهشی
ث) وظایف روانپزشک در نقش حافظ منافع (Advocater)
- انتقال دانش مربوط به سلامت روان به تصميم‌گیرندگان در سطح کلان
- دفاع از حقوق بيماران وخانواده آن‌ها در مراجع قضائی و تصمیم‌گیری
روانپزشک در چه مکان‌هایی می‌تواند استخدام شود یا کار کند؟
روانپزشکان می‌توانند در مطب خصوصی، کلینیک‌ها، بیمارستان عمومی، بیمارستان‌های تخصصی، مراکز پزشکی دانشگاه، دادگاه و زندان، خانه سالمندان، ارتش، سازمان‌های دولتی و غیردولتی، اتاق فوریت‌های پزشکی، آسایشگاه و غیره مشغول به کار شوند. در واقع روانپزشکان براساس علایق شخصی می‌توانند در یکی از مراکز بالا مشغول به کار شوند.
روانشناس و روانپزشک چه تفاوتی با هم دارند؟
به‌طور کلی روانپزشک، پزشکی است که در حیطه سلامت روان و درمان اختلالات روانی آموزش تخصصی دیده است. روانپزشک علاوه بر اینکه، می‌تواند روان‌درمانی انجام دهد به‌دلیل گذراندن دوره‌های پزشکی صلاحیت بررسی جسم فرد را نیز دارند و می‌تواند از درمان‌های پزشکی مانند دارودرمانی و شوک‌درمانی نیز استفاده کند.
روانشناس (Psychologist) صرفاً در زمینه تحقیق یا تجربه بالینی آموزش حرفه‌ای دیده‌اند و در معاینات روان‌شناختی تخصص دارند؛ بنابراین در حیطه سلامت روان و درمان اختلالات فقط می‌توانند از روش‌های روان‌درمانی استفاده کرده و اجازه تجویز درمان‌های پزشکی را ندارند.
بیشتر بخوانید: معرفی رشته روانشناسی
روانپزشکی مباحث مشابهی نیز با رشته نورولوژی (Neurology) یا مغز و اعصاب دارد. با این حال، متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) بیشتر روی فرآیندهای مغز مطالعه می‌کند و متخصص اعصاب و روان (روانپزشک) روی فرآیندهای روانی تمرکز دارد.
بیشتر بخوانید: معرفی رشته مغز و اعصاب
سوالات متداول
بازار کار رشته روانپزشکی به چه صورت است؟
همان‌طور که در این مقاله اشاره کردیم روانپزشکان می‌توانند در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، سازمان‌ها و ادارات، مطب شخصی و غیره مشغول به کار شوند. در واقع این رشته بازار کار خوبی دارد و میزان درآمد آن بسته به نوع فعالیت‌های روانپزشک متفاوت است.
آیا برای تحصیل در رشته روانپزشکی باید حتما پزشک عمومی باشیم؟
بله. برای وارد شدن به رشته روانپزشکی می‌بایست ابتدا دوره پزشکی عمومی را به پایان برسانید و پس از شرکت در آزمون دستیاری (تخصص) می‌توانید وارد رشته روانپزشکی شوید.
آیا با لیسانس روانشناسی می‌توان وارد رشته روانپزشکی شد؟
خیر. رشته روانشناسی و رشته روانپزشکی، دو رشته جدا از یکدیگر هستند. با لیسانس رشته روانشناسی می‌توانید وارد مقطع ارشد روانشناسی وزارت علوم یا وزارت بهداشت شوید. برای تحصیل در رشته روانپزشکی می‌بایست الزاماً دوره پزشکی عمومی را گذرانده باشید.
24 پاسخ
سلام من روانشناسی میخونم و دوست دارم که بیمارهای روانی رو معالجه کنم و دارو تجویز کنم. می تونم مقطع ارشد روانپزشکی بخونم؟
سلام دوست عزیز.
خیر.
شما نمی‌تونید با لیسانس روانشناسی وارد رشته روانپزشکی بشین.
برای تحصیل در رشته روانپزشکی می‌بایست حتماً مقطع پزشکی عمومی رو گذرونده باشین.
با این حال می‌تونید برای مقطع ارشد در کنکور وزارت بهداشت شرکت کنید.
اطلاعات بیشتر رو می‌تونید در مقاله رشته روانشناسی مطالعه کنید.
مگه برای روانپزشک شدن نباید رشته انسانی وارد رشته انسانی بشیم؟ پس چرا توی مقالتون نوشتین باید فارغ التحصیل پزشکی باشیم؟
سلام دوست عزیز.
خیر.
افراد پس از تحصیل در رشته انسانی و شرکت کردن در کنکور می‌تونن رشته روانشناسی رو انتخاب کنند؛ اما برای تحصیل در رشته روانپزشکی شما باید حتماً در کنکور تجربی شرکت کرده و در رشته پزشکی فارغ‌التحصیل شوید.
بعد از قبولی در رشته روانپزشکی باید چه درس هاییو بگذرونیم؟
سلام دوست عزیز.
دروس رشته روانپزشکی عبارت‌اند از: روانپزشکی بزرگ‌سالان، روانپزشکی اعتیاد، بیماری‌های مغر و اعصاب، روانپزشکی کودک و نوجوان، روانپزشکی سالمندان، روانپزشکی قانونی، تصویرنگاری مغز و روان‌درمانی.
سلام
سوالی داشتم
پزشکی عمومی ۷ ساله و روانپزشکی ۴ سال
یعنی بعد از ۱۲ سال یکی شاغل میشه(روانپزشک)؟؟
سلام دوست عزیز.
دورۀ عمومی 7 سال، طرح دورۀ عمومی 2 سال، دورۀ روانپزشکی حداقل 4 سال و طرح دورۀ تخصص هم 2 سال طول می‌کشه.
اگه همه دوره‌های تحصیلی رو بدون وقفه بگذرونید، به‌طور میانگین 15 سال طول می‌کشه تا بتونید به‌عنوان یک روانپزشک فعالیت حرفه‌ای خودتون رو شروع کنید.
چند سالگی شاغل میشیم؟
سالای زیادی داره
به‌طور کلی دانشجویان رشته پزشکی از دورۀ کارورزی بالینی (اینترنی) در بیمارستان‌ها مشغول به آموزش و کار میشن و حقوق دریافت می‌کنند.
در دورۀ تخصص (رزیدنتی) هم دانشجویان، علاوه بر یادگیریِ مباحث بیشتر، به درمان بیماران مشغول هستند و حقوق دریافت می‌کنند.
در طول طرح‌های عمومی و تخصصی نیز پزشکان حقوق دریافت می‌کنند.
بعد از طرح ممکنه شخصی تصمیم بگیره در یک بیمارستان یا کلینیک مشغول به کار بشه یا مطب تأسیس کنه. برای تأسیس مطب یا کلینیک پزشکان می‌بایست مجوزهای لازم رو دریافت کنند.
سلام وقت بخیر ببخشید یه سوال داشتم
بعد از کنکور و قبول شدن به طور کل چند سال باید درس خوند تا یه روانپزشک شد؟!
سلام دوست عزیز.
دورۀ عمومی 7 سال، طرح دورۀ عمومی 2 سال، دورۀ روانپزشکی حداقل 4 سال و طرح دورۀ تخصص هم 2 سال طول می‌کشه.
شما بعد از وارد شدن به دوره تخصص عملاً یک روانپزشک محسوب می‌شید.
اما به‌طور کلی اگر همه دوره‌های تحصیلی رو بدون وقفه بگذرونید، به‌طور میانگین 15 سال طول می‌کشه تا بتونید به‌عنوان یک روانپزشک فعالیت حرفه‌ای خودتون رو شروع کنید.
سلام وقتتون بخیر. خسته نباشید. توضیحاتتون خیلی جامع و کاربردی بود ممنونم. من یه قسمتی از موضوع رو درست متوجه نشدم تو مقاله نوشتین که پزشکان عمومی باید دو سال دوره ببینن ولی در جدول پایینش از قلب و زنان و غیره هم استفاده کردین من گیج شدم. الان شخصی که در کنکور رشته پزشکی عمومی قبول شده باید از انتخاب رشته های هنگام کنکور مشخص کنه که میخواهد روانپزشکی بخونه یا بعد از ورود به دانشگاه و گذروندن دوسال در رشته پزشکی عمومی به صورت جدا در ازمون دستیاری شرکت کنه؟
سلام دوست عزیز.
شخصی که از کنکور سراسری وارد رشته پزشکی میشه باید به مدت ۷ سال دوره عمومی خودش رو بگذرونه.
بعد از اتمام دوره عمومی، پزشکان باید یک طرح ۲ ساله رو بگذرونند و بعد از گذراندن طرح می‌تونند در آزمون دستیاری (رزیدنتی) شرکت کنند.
بعد از این آزمون، پزشکان مشخص می‌کنند که قصد دارند برای تخصص وارد چه رشته‌ای شوند.
برای مثال می‌تونند تخصص روانپزشکی یا داخلی یا ارتوپد و غیره رو انتخاب کنند.
سلام من شنیدم درامد روانپزشکان خیلی کمه حقیقت دازه
سلام دوست عزیز.
درآمد هر پزشک به فاکتورهای مختلفی از جمله سابقه کاری، بیمارستان محل کار، وضعیت تحصیلی، داشتن یا نداشتن مطب و غیره بستگی داره.
سلام برای کسی که خون و این چیزا میترسه رشته روانپزشکی مناسبه؟ کار با خون و عمل و جراحی که توش نیس درسته؟
سلام دوست عزیز.
در رشته روانپزشکی مباحث جراحی و غیره وجود نداره. با این حال، قبل از ورود به رشته روانپزشکی شما می‌بایست دوره تحصیلی پزشکی عمومی رو بگذرونید و در این هفت سال شما با مباحث مختلف پزشکی از جمله جراحی، تزریقات و غیره به‌صورت محدود آشنا خواهید شد.
سلام ببخشید من میخوام هم روانشناس و روانپزشک بشم میتونم دوتاشو برم ؟
سلام دوست عزیز.
خیر امکان تحصیل همزمان در ۲ رشته وجود نداره.
با توجه به شباهت‌ها و تفاوت‌های این ۲ رشته و همچنین علاقه خودتون می‌تونید یکی از رشته‌های روانشناسی یا روانپزشکی رو انتخاب کنید.
برای مثال اگر به مباحث پزشکی علاقه دارید و دوست دارید برای مراجع خودتون دارو تجویز کنید، می‌تونید وارد رشته تجربی، سپس رشته پزشکی و در نهایت رشته روانپزشکی بشید.
اما اگر به مباحث روان‌درمانی علاقه دارید می‌تونید وارد رشته انسانی و سپس رشته روانشناسی بشید.
سلام آیا در دورهٔ عمومی پزشکی میشه تعداد واحد های بیشتری برداریم یعنی امکانش هست دوره عمومی و تخصصی رو زود تر از فرایند معمولش پشت سر گذاشت و زود تر فارغ‌التحصیل شد
سلام دوست عزیز.
ارائه تعداد واحدهای تحصیلی در هر دانشگاه متفاوته و باید دستورالعمل‌های دانشگاه مورد نظرتون رو بررسی کنید.
سلام و عرض ادب
بنده امسال کنکور وزارت بهداشت دارم، اگه ارشد روانشناسی بالینی رو در دانشگاه های علوم پزشکی بخونم، بعد برای مقطع دکتری میتونم روانپزشکی بخونم؟؟؟؟
سلام دوست عزیز.
خیر.
روانپزشکی یکی از گرایش‌های تخصص پزشکی است؛ بنابراین برای تحصیل در این رشته باید مقطع پزشکی عمومی رو گذرونده باشید.