در سال ۲۰۲۰ جمعیت جهان ۷.۷۵۳ میلیون نفر اعلام شده و متاسفانه از هر ۸ نفر در جهان یک نفر با اختلال روانی زندگی می‌کند. بیماری‌های روان‌شناختی انواع مختلفی دارند و باعث اختلال در تفکر، تنظیم هیجان و رفتار افراد می‌شوند. امکان پیشگیری و درمان این کژکاری‌ها وجود دارد؛ اما متاسفانه اکثر افراد به مراقبت‌های مؤثر و درمان مناسب دسترسی ندارند.
افراد به‌دلایلی همچون، قضاوت شدن، غرور، شک داشتن به مؤثر بودن درمان‌های روان‌شناختی و غیره از دریافت کمک‌های حرفه‌ای در حوزه سلامت روان خودداری می‌کنند. در این مقاله می‌توانید با ماهیت اختلالات روانی و جزئیات این بیماری‌ها بیشتر آشنا شوید.
توجه: این مقاله صرفاً برای آگاهی دادن به افراد نگارش شده؛ لذا از نسبت دادن این علائم و نشانه‌ها به خودتان و دیگران پرهیز کرده و در صورت نیاز از روان‌شناس یا روان‌پزشک معتبر (دارای شماره نظام روانشناسی یا شماره نظام پزشکی) کمک حرفه‌ای دریافت کنید.
اختلال روانی دقیقاً چیست؟
انجمن روانشناسی آمریکا (APA) اختلال روانی (Mental Disorders) را این‌گونه تعریف می‌کند:
هر وضعیتی که باعث اختلال در شناخت، عاطفه، رفتار و عملکرد یا ترکیبی از این عوامل شود، اختلال روانی محسوب می‌شود. کژکاری روانی را نمی‌توان صرفاً مربوط به شرایط محیطی دانست و ممکن است عوامل فیزیولوژیکی، ژنتیکی، شیمیایی، اجتماعی و غیره نیز در ایجاد آن نقش داشته باشند.
«apa.org»
یک اختلال روانی با یک اختلال بالینی قابل توجه در شناخت، تنظیم هیجانی یا رفتار فرد تشخیص داده می‌شود. این بیماری‌ها معمولاً با پریشانی یا اختلال در زمینه‌های مهم زندگی مانند اختلال در عملکردهای تحصیلی، ارتباطی، شغلی و غیره همراه است. علاوه بر این، ناتوانی‌های روانی-اجتماعی، پریشانی و خطر آسیب رساندن به خود و دیگران نیز از نشانه‌های کژکاری روانی است.
همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره شد از هر ۸ نفر، یک نفر بیماری روانی دارد. بعد از جمع و تفریق این آمار متوجه می‌شویم تقریبا ۹۷۰ میلیون نفر در جهان با حداقل یک نوع اختلال روان‌شناختی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و اختلالات اضطرابی و افسردگی شایع‌ترین بیماری‌های روانی هستند.
در سال ۲۰۲۰، تعداد افرادی که با اختلالات اضطرابی و افسردگی زندگی می‌کردند به دلیل شیوع COVID-19 به‌طور قابل توجهی افزایش یافت. تخمین‌های اولیه نشان می‌دهد که تنها در یک سال اختلالات اضطرابی و افسردگی به ترتیب ۲۶ و ۲۸ درصد افزایش داشته‌اند.
معرفی اختلالات روانی شناخته شده در جهان
تا کنون اختلالات روان‌شناختی متنوعی در جهان شناخته شده‌اند و مطالعات بسیاری روی آن‌ها انجام شده است. برای برخی از این اختلال‌ها درمان‌های قطعی نیز کشف شده؛ اما برای برخی دیگر همچنان درمان قطعی وجود ندارد و بهترین راه کنترل، پیشگیری از ایجاد آن‌ها است. این اختلالات روانی عبارت‌اند از:
۱. شایع‌ترین اختلال روانی؛ اختلالات اضطرابی
در سال ۲۰۱۹، ۳۰۱ میلیون نفر از جمله ۵۸ میلیون کودک و نوجوان مبتلا به اختلالات اضطرابی (Anxiety Disorders) تشخیص داده شده‌اند. اختلالات اضطرابی با ترس و نگرانی بیش از حد و اختلالات رفتاری مرتبط مشخص می‌شوند. علائم آنقدر شدید هستند که منجر به ناراحتی (رنج) زیاد یا اختلال قابل توجه در عملکرد می‌شوند.
انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی وجود دارد، مانند:
- اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder)
- اختلال هراس (Panic Disorder)
- اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder)
- اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder)
- فوبیا (Phobias)
- آگورافوبیا (Agoraphobia)
- لالی انتخابی (Selective Mutism)
برای درمان این اختلالات از درمان‌های روان‌شناختی استفاده می‌کنند و بسته به سن فرد و شدت علائم، ممکن است دارو نیز تجویز شود.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال اضطراب، علائم و روش‌های درمان
۲. انواع اختلال روانی؛ اختلال افسردگی
در سال ۲۰۱۹، ۲۸۰ میلیون نفر از جمله ۲۳ میلیون کودک و نوجوان مبتلا به افسردگی (Depression) بوده‌اند. افسردگی با نوسانات خلقی معمولی و پاسخ‌های عاطفی کوتاه‌مدت به چالش‌های زندگی روزمره متفاوت است. در طول یک دوره افسردگی، فرد در بیشتر روز، تقریبا هر روز، حداقل به مدت ۲ هفته، خلق افسرده (احساس غمگینی، تحریک‌پذیری و پوچی)، از دست دادن لذت یا علاقه نداشتن به انجام فعالیت‌های روزمره را تجربه می‌کند.
علائم دیگری مانند تمرکز ضعیف، احساس گناه مفرط یا کم ارزش بودن، ناامیدی نسبت به آینده، افکار در مورد مرگ یا خودکشی، اختلال در خواب، تغییر در اشتها یا وزن و احساس خستگی نیز برای تشخیص این اختلال روانی در نظر گرفته می‌شود. متاسفانه افراد مبتلا به افسردگی بیشتر در معرض خطر خودکشی هستند. متخصصان سلامت روان برای درمان این اختلال از درمان‌های روان‌شناختی و دارویی استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال افسردگی، علائم و روش‌های درمان
۳. انواع اختلال روانی؛ اختلال دوقطبی
در سال ۲۰۱۹، ۴۰ میلیون نفر اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) را تجربه کرده‌اند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره‌های افسردگی متناوب را با دوره‌هایی از علائم شیدایی (سرخوشی) تجربه می‌کنند. در طول یک دوره افسردگی، فرد در بیشتر روز، تقریبا هر روز، خلق افسرده (احساس غمگینی، تحریک‌پذیری و پوچی)، از دست دادن لذت و علاقه نداشتن به انجام به فعالیت‌های روزمره را تجربه می‌کند.
علائم شیدایی نیز شامل سرخوشی، تحریک‌پذیری، افزایش فعالیت، احساس افزایش انرژی ظاهر می‌شوند. علائم دیگری مانند افزایش پرحرفی، افکار مسابقه‌ای، افزایش عزت‌نفس، کاهش نیاز به خواب، حواس‌پرتی و بی‌پروای تکانشی نیز در تشخیص این اختلال در نظر گرفته می‌شوند.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی حتی از افراد افسرده نیز بیشتر در معرض خطر خودکشی هستند. برای درمان این اختلال از روش‌هایی، مانند آموزش روانی، کاهش استرس، تقویت عملکرد اجتماعی و دارو استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال دوقطبی، علائم و روش‌های درمان
۴. انواع اختلال روانی؛ اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD، پس از قرار گرفتن فرد در معرض یک رویداد یا مجموعه‌ای از رویدادها بسیار وحشتناک، مانند جنگ، تجاوز، زلزله و غیره ایجاد می‌شود. برای تشخیص این اختلال فرد می‌بایست تمام علائم زیر را داشته باشد.
- تجربه مجدد رویداد آسیب‌زا در زمان حال از طریق خاطرات مزاحم، فلاش بک یا کابوس
- اجتناب از افکار و خاطرات رویدادِ آسیب‌زا
- اجتناب از فعالیت‌ها، موقعیت‌ها یا افرادی که یادآور آن رویداد آسیب‌زا هستند
- این علائم حداقل چند هفته ادامه پیدا کرده و باعث مشکل در عملکرد روزمره فرد می‌شوند
برای درمان PTSD از مداخلات روان‌شناختی استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال استرس پس از سانحه، علائم و روش‌های درمان
۵. انواع اختلال روانی؛ اختلال اسکیزوفرنی
تقریباً ۲۴ میلیون نفر در جهان (یک نفر از هر ۳۰۰ نفر) به اختلال اسکیزوفرنی (Schizophrenia) مبتلا هستند. امید به زندگی افرادِ مبتلا به اسکیزوفرنی ۱۰ تا ۲۰ سال کمتر از جمعیت عمومی است. اسکیزوفرنی با اختلال قابل توجه در ادراک و تغییر در رفتار مشخص می‌شود. علائم این کژکاری عبارت‌اند از:
- هذیان‌های مداوم
- توهم
- تفکر آشفته
- رفتار آشفته
- بی‌قراری شدید
علاوه بر این، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مشکلات مداومی را در عملکرد شناختی خود تجربه می‌کنند. با این حال، طیف وسیعی از گزینه‌های درمانی مؤثر از جمله دارودرمانی، آموزش روانی، مداخلات خانوادگی و توان‌بخشی روانی-اجتماعی برای بهبود این اختلال وجود دارد.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال اسکیزوفرنی، علائم و روش‌های درمان
۶. انواع اختلال روانی؛ اختلالات خوردن
در سال ۲۰۱۹، ۱۴ میلیون نفر از جمله تقریبا سه میلیون کودک و نوجوان مبتلا به اختلالات خوردن (Eating Disorders) تشخیص داده شده‌اند. اختلالات خوردن، مانند بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی، شامل خوردن غیرعادی و اشتغال ذهنی به غذا و همچنین نگرانی‌های بارز نسبت به وزن و شکل بدن است.
بی‌اشتهایی عصبی اغلب در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی شروع می‌شود و با مرگ زودرس به‌دلیل عوارض پزشکی یا خودکشی همراه است. افراد مبتلا به پرخوری عصبی به‌طور قابل توجهی در معرض خطر مصرف مواد، خودکشی و عوارض سلامتی هستند. گزینه‌های درمانی موثری برای کنترل این اختلال وجود دارد، از جمله درمان مبتنی بر خانواده و درمان مبتنی بر شناخت.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال خوردن، علائم و روش‌های درمان
۷. انواع اختلال روانی؛ اختلال رفتار ایذائی
۴۰ میلیون کودک و نوجوان، در سال ۲۰۱۹ مبتلا به اختلال رفتار ایذائی تشخیص داده شده‌اند. این کژکاری که به نام اختلال سلوک نیز شناخته می‌شود، یکی از اختلالات رفتاری مخرب و غیراجتماعی است. اختلال رفتاری مخرب دیگر، با نام اختلال نافرمانی مقابله‌ای شناخته می‌شود. این اختلال با مشکلات رفتاری مداوم تشخیص داده می‌شود. رفتارهایی، مانند سرپیچی یا نافرمانی نسبت به هنجارها و انجام رفتارهایی که دائماً حقوق اولیه دیگران و قوانین را نقض می‌کند.
شروع اختلالات مخرب و غیراجتماعی معمولاً، در دوران کودکی است. درمان‌های روان‌شناختی مؤثری برای این اختلال وجود دارد که اغلب، شامل آموزش والدین، مراقبان و معلمان، آموزش حل مسائل شناختی و آموزش مهارت‌های اجتماعی است.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال رفتار ایذائی، علائم و روش‌های درمان
سوالات متداول
شایع‌ترین اختلالات روانی کدام‌اند؟
7 کژکاری روانی شایع در جهان عبارت‌اند از: اختلالات اضطرابی، اختلالات خلقی، اختلالات روان‌پریشی، اختلالات خوردن، اختلالات شخصیت، آلزایمر و اوتیسم.
چه عواملی باعث ایجاد اختلال روانی می‌شوند؟
عواملی متعدد ژنتیکی و محیطی می‌توانند باعث ایجاد اختلال روانی در فرد شوند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
موقعیت‌های استرس‌زا در زندگی، مانند مشکلات مالی، مرگ یکی از عزیزان یا طلاق
وضعیت پزشکی مزمن، مانند دیابت
آسیب مغزی در نتیجه یک آسیب جدی به جمجمه، مانند ضربه شدید به سر
تجربیات مهلک و آسیب‌زا، مانند جنگ نظامی یا تجاوز
عوامل ژنتیکی، مانند اثبات تاثیر برخی ژن‌ها در ایجاد اختلالات دوقطبی و اسکیزوفرنی
