اختلال دوقطبی یک وضعیت سلامت روان است که با دوره‌های اختلال خلقی شدید شناخته می‌شود. این اختلال روانی (Mental Disorders) که به افسردگی-شیدایی نیز معروف است، بر خلق‌وخو، افکار و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. بیماری دوقطبی یک اختلال نادر نیست و طبق آمارها ۲.۸ درصد از بزرگ‌سالان ایالات متحده، تشخیص اختلال دوقطبی را دریافت می‌کنند. با اینکه این آمار مربوط به کشور آمریکا است، با کمی اغماض می‌توان آن را به سایر جوامع و کشورها نسبت داد.
بیشتر بخوانید: اختلال روانی چیست؟ آشنایی با اختلالات روان‌شناختی
با اینکه اکثر افراد از دریافت مشاوره روانشناسی طفره می‌روند، درمان‌های مؤثری برای بهبود این اختلال در دسترس است. این گزینه‌های درمانی می‌توانند به افراد کمک کنند تا مدیریت دوره‌های خلقی را یاد گرفته و نه تنها علائم، بلکه کیفیت کلی زندگی خود را بهبود بخشند. در این مقاله می‌توانید مطالبی درباره جزئیات این اختلال، علائم و روش‌های درمان آن مطالعه کنید.
توجه: این مقاله صرفاً برای آگاهی دادن به افراد نگارش شده؛ لذا از نسبت دادن این علائم و نشانه‌ها به خودتان و دیگران پرهیز کرده و در صورت نیاز از روان‌شناس یا روان‌پزشک معتبر (دارای شماره نظام روانشناسی یا شماره نظام پزشکی) کمک حرفه‌ای دریافت کنید.
اختلال دوقطبی چیست؟
انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) را این‌گونه تعریف می‌کند:
اختلال دوقطبی یک بیماری روانی جدی است که در آن احساسات به‌شدت و اغلب به‌طور غیرقابل پیش‌بینی بزرگ‌تر از واقعیت می‌شوند. احساسات افراد مبتلا به اختلال بایپولار می‌توانند به‌سرعت از شادی و انرژی به غم، خستگی و سردرگمی تغییر کنند. این تغییرات می تواند آن‌قدر ویرانگر باشد؛ که افراد به خودکشی فکر کنند.
apa.org
کژکاری دوقطبی، ۲ نوع اصلی دارد: دوقطبی I و دوقطبی II. بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، بیماری دوقطبی I شامل دوره‌هایی از شیدایی شدید و اغلب افسردگی است. بیماری دوقطبی II نیز شامل یک نوع شیدایی کم‌شدت به نام هیپومانیا (Hypomania) است.
علائم اختلال دوقطبی
علیرغم تفاوت عمده در انواع کژکاری دوقطبی، شباهت‌های زیادی در علائم دوقطبی نوع I و دوقطبی نوع II وجود دارد. علائم این اختلال را بر اساس دوره افسردگی، دوره مانیا (شیدایی) و دوره هیپومانیا (شیدایی کم‌شدت) بررسی می‌کنند. علائم این کژکاری عبارت‌اند از:
۱. دوره‌های افسردگی
در دوقطبی نوع I، معمولاً یک دوره افسردگی اساسی رخ می‌دهد؛ اما الزامی برای وجود افسردگی نیست. اختلال دوقطبی II شامل یک یا چند دوره افسردگی اساسی است. هر دو اختلال ممکن است شامل دوره‌های اوتیمیا (Euthymia) نیز باشند که اصطلاحی است، برای توصیف دوره‌های ثبات عاطفی در فرد. علائم رایجی که در یک دوره افسردگی اساسی رخ می‌دهد، عبارت‌اند از:
- بی‌خوابی یا پرخوابی
- گریه‌های بی‌دلیل یا غیرقابل کنترل
- خستگی شدید
- از دست دادن علاقه به چیزهایی که بیمار در طول اوتیمیا از آن‌ها لذت می‌برد
- افکار مکرر مرگ یا خودکشی
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال افسردگی، علائم و روش‌های درمان
۲. دوره‌های شیدایی
دوره‌های شیدایی حداقل هفت روز طول می‌کشند. فردی که یک دوره شیدایی را تجربه می‌کند ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- افزایش قابل توجه انرژی
- احساس سرخوشی
- توهم (Hallucination) یا هذیان
- افزایش میل جنسی
- نیاز کمتر به خواب
در طول یک دوره شیدایی، افراد ممکن است رفتارهای بی‌پروا، مانند رفتار جنسی پرخطر، خرید وسائل گران‌قیمت، تقبل بیش از اندازه هزینه‌ها و تصمیم‌گیری‌های تکانشی انجام دهند. گاهی اوقات افراد تصور می‌کنند که شیدایی به معنای دیوانه شدن افراد است؛ اما این تصور درست نیست. همچنین، تجربه شیدایی به این معنی نیست که یک فرد خشن یا خطرناک می‌شود.
۳. دوره‌های هیپومانیا
فردی که دوره هیپومانیک را تجربه می‌کند، علائمی مشابه با علائم دوره شیدایی دارد؛ اما عملکرد فرد به‌طور قابل توجه مختل نمی‌شود. بسیاری از افرادی که هیپومانیا مرتبط با دوقطبی نوع II را تجربه می‌کنند، از افزایش انرژی و کاهش نیاز به خواب لذت می‌برند.
دوره‌های هیپومانیا در حدی نیست که فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد؛ اما ممکن است فردی که دوره شیدایی را تجربه می‌کند در بیمارستان بستری شود، به‌ویژه اگر برای خودش یا دیگران خطرناک باشد.
به چه دلیل افراد به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند؟
در حالی که علت دقیق اختلال بایپولار مشخص نیست، اعتقاد بر این است؛ که ژنتیک نقش اصلی را در ابتلا به این اختلال ایفا می‌کند. این موضوع توسط مطالعه روی دوقلوهای همسان که یکی یا هر دوی آن‌ها تشخیص دوقطبی نوع I را دریافت کرده بودند، اثبات شد.
دانشمندان در این مطالعه متوجه شدند، در دوقلوهای همسان (این دوقلوها ژن‌های یکسانی دارند) ۴۰ درصد امکان ابتلا هر ۲ فرد به کژکاری دوقطبی وجود دارد. در حالی که در دوقلوهای ناهمسان (ژن‌ها در این دوقلوها یکسان نیست)، فقط ۱۰ درصد امکان داشت هر ۲ فرد، تشخیص اختلال دوقطبی را دریافت کنند.
سایر عوامل مؤثر در ابتلا به کژکاری دوقطبی عبارت‌اند از:
- ناهنجاری در مدار مغزی فرد
- بی‌نظمی در انتقال‌دهنده‌های عصبی (نوروترانسمیترها)
- عوامل محیطی مانند ضربه به سر در دوران کودکی
سوالات متداول
اختلال دوقطبی از چه سنی شروع می شود؟
بیماری دوقطبی می‌تواند در هر سنی رخ دهد؛ اگرچه اغلب در سنین ۱۵ تا ۱۹ سالگی ظاهر شده و به‌ندرت بعد از ۴۰ سالگی ایجاد می‌شود.
آیا اختلال دوقطبی با افزایش سن بدتر می‌شود؟
اگر عارضه دوقطبی درمان نشود، ممکن است با افزایش سن یا در طول زمان بدتر شود. با گذشت زمان، فرد ممکن است دوره‌هایی را تجربه کند که شدیدتر و از زمانی هستند که علائم برای اولین بار ظاهر شدند.
