اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک وضعیت سلامت روان است که در آن افراد پس از قرار گرفتن در معرض یک رویداد آسیب‌زا، علائم مختلفی، شامل فلاش‌بک، کابوس، افکار مزاحم، اضطراب، اجتناب و تغییر در خلق‌وخو و تفکر را تجربه می‌کنند. تخمین زده می‌شود که ۶.۸ درصد از بزرگ‌سالان ایالات متحده، PTSD را تجربه می‌کنند. با کمی اغماض می‌توان این آمار را به سایر کشورها نیز تعمیم داد و اذعان کرد که این اختلال روانی (Mental Disorders)، جزء اختلالات شایع در بین افراد است.
بیشتر بخوانید: اختلال روانی چیست؟ آشنایی با اختلالات روان‌شناختی
PTSD بر اثر اتفاقاتی همچون سوء‌استفاده، خشونت، بلایای طبیعی، تصادفات، حملات تروریسمی، بیماری یا مرگ ناگهانی یکی از عزیزان رخ می‌دهد. علائم اختلال شامل تجربه مجدد رویداد آسیب‌زا، اجتناب از یادآوری تروما، به‌راحتی مبهوت شدن و داشتن افکار و باورهای منفی است. درمان‌های مؤثری مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT)، مواجهه‌درمانی، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR) برای بهبود این اختلال وجود دارد که در ادامهٔ این مقاله با آن‌ها آشنا خواهید شد.
توجه: این مقاله صرفاً برای آگاهی دادن به افراد نگارش شده؛ لذا از نسبت دادن این علائم و نشانه‌ها به خودتان و دیگران پرهیز کرده و در صورت نیاز از روان‌شناس یا روان‌پزشک معتبر (دارای شماره نظام روان‌شناسی یا شماره نظام پزشکی) کمک حرفه‌ای دریافت کنید.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) چیست؟
انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA)، اختلال استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder) را این‌گونه تعریف می‌کند:
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) زمانی ایجاد می‌شود؛ که فردی تهدیدی برای زندگی، ترس، وحشت یا درماندگی را تجربه کند. علائم اختلال با تجربه مجدد تروما در خاطرات، بازگشت به گذشته، رویاهای مکرر یا کابوس، پرهیز از فعالیت‌ها یا مکان‌هایی که رویداد آسیب‌زا را به یاد می‌آورند، بی‌علاقگی به فعالیت‌های مهم، اختلال در خواب، مشکل در تمرکز و احساس گناه در مورد زنده ماندن از تروما مشخص می‌شوند.
apa.org
PTSD با استرس چه تفاوتی دارد؟
همه کسانی که یک رویداد آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند به PTSD مبتلا نمی‌شوند. پس از یک رویداد آسیب‌زا داشتن احساسات شدید اضطراب، غم و اندوه یا استرس طبیعی است. برخی از افراد حتی ممکن است کابوس‌های شبانه، خاطرات مربوط به رویداد یا مشکلات خواب شبانه را تجربه کنند که ویژگی‌های رایج PTSD است.
با این حال، این علائم لزوماً به این معنی نیست که شما دچار PTSD هستید. برای درک این موضوع تصور کنید سردرد شدیدی دارید. سردرد می‌تواند نشانه یک مشکل بزرگ مانند مننژیت باشد. با این حال، داشتن سردرد لزوماً به این معنی نیست که مننژیت دارید. همین امر در مورد PTSD نیز صادق است. بسیاری از علائم بخشی از پاسخ طبیعی بدن به استرس هستند؛ اما داشتن آن‌ها به این معنی نیست که فرد دچار PTSD شده است.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اختلال اضطراب، علائم و روش‌های درمان
معیارهای DSM-5 برای تشخیص PTSD
همان‌طور که در تیتر بالا مطالعه کردید، صرفاً داشتن برخی علائم PTSD، به معنای ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه نیست. الزامات خاصی برای تشخیص PTSD وجود دارد که در ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) بیان شده است. این معیارها عبارت‌اند از:
۱. معیار A؛ عامل استرس
برای تشخیص اختلال استرس پس از سانحه باید قرار گرفتن در معرض مرگ، تهدید به مرگ، آسیب جدی یا خشونت جنسی به یکی از طرق زیر برای شما اتفاق افتاده باشد:
- شما مستقیماً رویداد را تجربه کردید
- شما شاهد بودید که این رویداد برای شخص دیگری اتفاق افتاده است
- یک مرگ یا اتفاق خشونت‌آمیز برای یکی از اعضای خانواده یا دوست نزدیک شما رخ داده است
- شما به‌طور غیرمستقیم در معرض جزئیات ناراحت کننده رویدادهای خشونت‌آمیز هستید
مورد چهارم ممکن است در طول وظایف حرفه‌ای افراد (جمع‌آوری اعضای بدن در بلایای طبیعی یا متخصصانی که مکرراً در معرض جزئیات کودک آزاری قرار می‌گیرند) برای آن‌ها اتفاق بیفتد. این شامل مشاهده اتفاقات خشونت‌آمیز از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، تلویزیون، فیلم، یا تصاویر نمی‌شود.
۲. معیار B؛ علائم نفوذ
شما باید رویداد آسیب‌زا باید به‌طور مداوم و به یک یا چند روش زیر دوباره تجربه کنید تا تشخیص اختلال استرس پس از سانحه را دریافت کنید. علائم نفوذ عبارت‌اند از:
- خاطرات مکرر، غیرارادی و مزاحم
کودکان بزرگ‌تر از شش سال ممکن است این علامت را از طریق بازی‌های تکراری که در آن جنبه‌های تروما بیان می‌شود، بروز دهند.
- کابوس یا رویاهای ناراحت کننده با محتوای مرتبط با رویداد آسیب‌زا
کودکان ممکن است رویاهای ترسناک بدون محتوای مرتبط با آسیب ببینند.
- واکنش‌های تجزیه‌ای، مانند فلاش‌بک‌ها، که در آن احساس می‌شود تجربه دوباره در حال وقوع است
این واکنش‌ها ممکن است در یک دوره متوالی از واکنش‌های کوتاه تا از دست دادن کامل آگاهی رخ دهند. همچنین کودکان ممکن است وقایع را در بازی به نمایش بگذارند.
- پریشانی شدید یا طولانی مدت پس از قرار گرفتن در معرض یادآورهای آسیب زا
- واکنش فیزیولوژیکی مشخص، مانند افزایش ضربان قلب، پس از قرار گرفتن در معرض یادآورهای تروماتیک
سوالات متداول
اختلال استرس پس از سانحه شامل چه مسائل روانی است؟
اختلال استرس پس از سانحه شامل خاطرات ناراحت‌کننده مکرر و ناخواسته از رویداد آسیب‌زا، احیای رویداد ناراحت‌کننده به‌گونه‌ای که گویی دوباره در حال اتفاق افتادن است (فلش بک)، رویاهای ناراحت‌کننده یا کابوس، پریشانی شدید عاطفی یا واکنش شدید فیزیکی به چیزی که فرد را به یاد خاطرات دردناک خود می‌اندازد.
